Geplaatst op 03-05-2022
"Just as food causes chronic disease, it can be the most powerful cure," - Hippocrates
Een aantal weken geleden werd er iets gezegd over zonnebloemolie en ineens waren de schappen overal leeg. Op internet werden zelfs hoge prijzen geboden alsof het een primaire levensbehoefte betrof, net als met toiletpapier twee jaar geleden. Fascinerend en toch ook logisch. Schaarste zet ons brein op de overleefstand. We kunnen niet meer goed nadenken en we gaan hamsteren. Begrijpelijk, alleen in het geval van zonnebloemolie zou ik me niet zo druk maken wanneer je achter het net vist. In dit artikel leg ik uit wat gezonden vetten zijn en welke vetten je liever vermijdt. En hoe zit het nou eigenlijk met cholesterol?
Er zijn een paar soorten vetten en er zijn heel veel misverstanden over. We hebben dierlijke en plantaardige vetten. Deze kun je opdelen in verzadigde en onverzadigde vetten. Verzadigde vetten, worden al decennialang verantwoordelijk gehouden voor een hoog cholesterol en hart- en vaatziekten. Onterecht, het zijn juist de plantaardige meervoudig onverzadigde vetten die voor problemen in de vaten (onder andere) zorgen. "WAT??", zul je nu misschien denken. Je hebt geleerd dat verzadigde vetten leiden tot dichtslibbende aderen. Echter, voortschrijdend inzicht heeft dit al lang weerlegd. Dit soort dingen hebben alleen vaak tijd nodig om door te dringen in de medische wereld.
Zonnebloemolie, maar ook alle andere plantaardige olie is erg ongezond als je er teveel van eet. Er zit linolzuur in dat omega 6 bevat, wat ontstekingsbevorderend is. Dat is niet verkeerd op zichzelf, maar het moet in de juiste verhouding zijn met omega 3, wat ontstekingsremmend is. We eten veel te veel omega 6 producten en te weinig omega 3.
Daarnaast kunnen onverzadigde vetzuren zich verbinden met zuurstof in het lichaam. Hoe meer onverzadigde plekjes een vetzuurketen over heeft, des te meer zuurstofmoleculen hier aan binden. Meervoudig onverzadigd betekent dat er meer oxidatieve schade plaats kan vinden. Dit geeft schade. Zie het als roesten, maar dan van binnen. Dat klinkt misschien grappig, maar het is een van de oorzaken van het ontstaan van laaggradige ontstekingen en het zijn deze ontstekingen die je op lange termijn in de problemen brengen.
Bakken en frituren in (meervoudig) onverzadigde vetzuren is al helemaal geen goed idee. De moleculen gaan stuk bij verhitting worden toxisch. Er komen rare transvetten vrij. Transvetten zijn extreem schadelijk voor ons lichaam en worden onder andere in verband gebracht neurodegeneratieve aandoeningen.
Hoe zit het dan met verzadigd vet, cholesterol en hart- en vaataandoeningen? Daar zijn een aantal misverstanden over.
Onzin. Jouw lijf doen nooit zomaar iets! Er zijn twee soorten cholesterol. LDL en HDL. LDL-cholesterol transporteert cholesterol van de lever naar het lichaam (dit zou slecht zijn), HDL brengt het overtollige cholesterol weer terug naar de lever (dit zou dan goed moeten zijn)om te worden afgebroken. Ja, LDL brengt inderdaad cholesterol naar de vaten, maar niet om jou te pesten, zoals verderop zal blijken.
Cholesterol heeft verschillende belangrijke functies. Zo worden er bepaalde hormonen uit cholesterol gemaakt, is cholesterol nodig voor de aanmaak van cellen en het is betrokken bij de productie van gal. Cholesterol is onder meer nodig voor de aanmaak van vitamine D en q10. Belangrijk dus voor de werking van ons immuunsysteem en noodzakelijk voor de productie van energie. Daarnaast is cholesterol een lichaamseigen antibacteriële stof. Het eten van verzadigde vetten beïnvloedt maar een klein beetje de hoogte van je cholesterol. Je lever maakt cholesterol aan op aanvraag van je lichaam. Wanneer je meer cholesterol via de voeding binnen krijgt, maakt de lever minder aan. En andersom, wanneer de behoefte aan cholesterol verhoogd is door omstandigheden dan gaat de lever meer maken. Een verhoogd cholesterol is dus een indicatie dat er iets in het lichaam aan de hand is waar cholesterol voor nodig is.
Een van de redenen dat het lichaam meer cholesterol gaat aanmaken is schade aan de vaatwanden. Wanneer er schade aan de wanden is dan functioneert cholesterol als een pleister om te voorkomen dat de aderen scheuren. Het cholesterol gaat op de scheurtjes liggen. Het klopt inderdaad dat dit de vaten vernauwt na verloop van tijd, maar de problemen ontstaan pas echt wanneer cholesterol oxideert. Dan wordt het stug en hard. De rek gaat uit de aderen en zo krijg je verstoppingen en verkalking.
Cholesterol de schuld geven van hart- en vaatziekten is dus als de pleister de schuld geven van de wond. Cholesterol is een belangrijk stofje voor ons lichaam en zonder cholesterol overleven we niet erg lang. Het hart heeft vet als brandstof nodig om het bloed rond te pompen. Dit lijkt me een sterke aanwijzing dat vet van levensbelang is. Middelen die cholesterol verlagen verstoren het natuurlijk herstelproces van het lichaam. Om hart- en vaatziekten te voorkomen moet je de oorzaak van het probleem aanpakken en dat zijn ontstekingen. Plantaardige oliën zijn zeer ontstekingsbevorderend en oxidatief. Naast deze oliën zijn de belangrijkste veroorzakers van ontstekingen uiteraard: suiker, geraffineerde koolhydraten, transvetten en stress.
Wetenschappelijk gezien is er geen causaal verband tussen het eten van verzadigde vetten en coronaire hartziekten. Hier zijn ondertussen vele wetenschappelijke onderzoeken over verschenen (1). Er zijn zelfs onderzoeken die aantonen dat vervanging van geraffineerde koolhydraten door verzadigd vet het risico op cardiovasculaire ziekte kan doen afnemen (2). Uit een ander onderzoek gepubliceerd in de BMJ blijkt dat er geen verband is gevonden bij ouderen met een hoog LDL en hart- en vaatziekten. Het was eerder andersom. Ouderen met een hoog LDL-cholesterol blijken juist langer leven (3). Eerder bleek al dat hoge cholesterolwaarden samenvallen met een lagere prevalentie van neurologische aandoeningen zoals dementie en alzheimer (4).
Dit zijn onverzadigde plantoliën die door een fabrieksmatig proces dat hydrogeneren (het harden van vetzuren) heet zijn bewerkt. Tijdens dit proces ontstaan transvetten. Transvetten maken onze celmembranen stug. Hierdoor kunnen cellen hun toxische stoffen niet kwijt, maar kunnen ook geen voedingsstoffen opnemen. Deze moeten namelijk door de celwand heen geduwd worden. Wanneer deze wanden zo stug zijn als hard plastic lukt dit niet meer. Cellen sterven af. Een overdaad aan plantoliën en transvetten is een van de voornaamste redenen van laaggradige ontstekingen en hart- en vaatziekten. Vandaar dat wij margarines ‘hartaanval in een plastic bakje’ noemen.
Geschikt vet om in de bakken en frituren zijn in kokosvet, ghee, ossenwit, boter en reuzel. Dit zijn stabiele vetten die niet stuk gaan door verhitting. Er komen dus geen toxische stoffen vrij en ze oxideren niet. Voor koude bereidingen is olijfolie een gezonde keuze. Gebruik dan de extra vierge, deze bevat nog alle gezonde stofjes die van nature in een olijf zitten. Wil je bakken in olijfolie, kies dan voor mild en verhit deze niet hoger dan 160 graden. Voor een salade is af en toe iets van avocado, lijnzaad of andere olie ook prima. Met mate en variatie is belangrijk.
Onze hersenen bestaan voor 60% uit vet en een groot deel daarvan bevat omega 3, een essentieel onverzadigd vetzuur dat wij zelf niet (of heel beperkt) aanmaken en dus uit voeding moeten halen. Elke cel in ons lichaam bevat omega 3. Omega-3 vetzuren dragen bij aan een gezond hart en immuunsysteem. Daarnaast hebben ze een positieve invloed op het gezichtsvermogen. Zelfs een burn-out of depressie kan te maken hebben met een tekort aan omega-3- vetzuren. Een goeie bron van omega 3 is vis. Vette vis is dus prima en zelfs erg gezond om meerdere malen per week te eten! Deze vetzuren kun je ook halen uit algen, wieren en voor een klein deel uit zaden, noten en pitten. Dit kost het lichaam wel extra vitamines en mineralen voor allerlei omzettingsprocessen. Dit is niet zo efficiënt.
Wanneer je niet van vis houdt of het uit principe niet eet, kun je goeie visolie, algen of krillolie supplementen verkrijgen. Ook levertraan is een goeie manier om omega 3 in te nemen. Voordeel is dat je dan ook meteen je vitamine A en D binnen krijgt. Kijk bij het kiezen van de juiste supplementen altijd naar kwaliteit. Ranzige omega 3 (goedkoop) zorgt net zo goed voor ontstekingen. Last but not least, de natuur voorziet ook in anti-oxidanten die de schade van vrije radicalen (verroesting) beperken. Gekleurde groenten en fruit bevatten deze beschermende stofjes.
Eat the rainbow!
Ineke Eebes
Orthomoleculair specialist bij depressie en burn-out
Disclaimer: Bij hart- en vaataandoeningen of andere gezondheidsproblemen is het advies altijd uw arts of specialist te raadplegen. Supplementen zijn geen vervanging van een gezonde leefstijl. Ook kunnen alle medicamenten een reactie aangaan met supplementen of/ en kruiden. Informeer je dus altijd goed. Contra-indicaties kun je vinden op het farmacotherapeutisch kompas.
Bronnen:
